Trung quốc là thị trường xuất khẩu nông sản lớn nhất của Việt Nam. Tuy nhiên những tháng đầu năm 2019 nhiều nhóm hàng bị sụt giảm, lớn nhất là mặt hàng gạo; trong đó từ  01/5/2019 tất cả các mặt hàng trái cây kê lót bằng rơm, rạ sẽ không có được cơ hội xuất khẩu vào Trung Quốc. Trong khi đó, hàng loạt doanh nghiệp lớn đang hối thúc xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc và mỗi ngày có khoảng từ 400 đến 600 tấn nông sản Việt Nam được xuất khẩu sang Trung Quốc.

          Năm 2018, quy mô thương mại giữa các địa phương Việt Nam và Khu tự trị dân tộc Choang Quảng Tây đạt 26,73 tỷ USD, tăng 7,96% so với năm 2017; đối với tỉnh Vân Nam, kim ngạch thương mại hai chiều giữa các địa phương của Việt Nam và Vân Nam đạt trên 4,15 tỷ USD, tăng 13% so với năm 2017 và còn nhiều dư địa rất tốt để phát triển...

          Theo báo cáo thống kê của Tổng cục Hải quan, nông sản xuất khẩu của Việt Nam bao gồm 08 nhóm mặt hàng chính đó là: Rau quả, hạt điều, hạt tiêu, chè, cà phê, gạo, sắn và sản phẩm sắn, cao su. Riêng xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc chiếm đến 07 mặt hàng, gồm: Rau quả, cà phê, hạt điều, chè, gạo, sắn và sản phẩm sắn, cao su và sản phẩm cao su.

          Theo cập nhật của Tổng cục hải quan, 6 tháng đầu năm 2019, tổng kim ngạch 07 nhóm hàng nông sản nêu trên thu về 2,85 tỷ USD từ thị trường Trung Quốc. Tuy nhiên, dù đang là thị trường xuất khẩu lớn nhất của nhóm hàng nông sản nhưng kim ngạch từ thị trường Trung Quốc giảm khá mạnh so với cùng kỳ 2018. Cụ thể, 6 tháng đầu năm 2018 kim ngạch 06 nhóm hàng nông sản chủ lực xuất khẩu sang Trung Quốc đạt tới 3,233 tỷ USD, so  với 6 tháng đầu năm 2019 (3,233/2,85) đạt vượt tới 113,44%.

          Sự sụt giảm khá mạnh của nhóm hàng nông sản cũng nằm trong bối cảnh chung của hoạt động xuất khẩu sang Trung Quốc có nhiều dấu hiệu chững lại, giảm sút.

          Cụ thể, hết tháng 6/2019, tổng kim ngạch xuất sang thị trường này chỉ đạt 16,679 tỷ USD, nhỉnh hơn hơn 40 triệu USD so với cùng kỳ năm 2018. Sự biến động này là rất đáng chú ý khi chỉ 01 năm trước đây, năm 2018, tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc đạt gần 41,4 tỷ USD, tăng tới 17% so với năm 2017.

          Như vậy, trong 01 năm qua, kim ngạch bị sụt giảm hơn 380 triệu USD, tương đương giảm tới gần 12%, Đáng chú ý, có tới 03 nhóm hàng nông sản có kim ngạch lớn bị sụt giảm, đó là rau quả, gạo, sắn và sản phẩm từ sắn; trong đó gạo bị sụt giảm mạnh nhất. Đến hết tháng 6/2019, lượng gạo xuất khẩu sang Trung Quốc chỉ đạt 288.717 tấn, tổng kim ngạch gần 145,3 triệu USD; trong khi các kết quả này của cùng kỳ năm 2018 là 891.188 tấn, kim ngạch gần 474,6 triệu USD, so với 01 năm trước, sản lượng gạo xuất giảm gần 2,1 lần, trong khi kim ngạch xuất khẩu giảm gần 2,3 lần. Không những vậy trị giá bình quân mỗi tấn gạo xuất khẩu sang Trung Quốc cũng giảm từ 532,5 USD/tấn của 6 tháng đầu năm 2018 xuống còn 503 USD/tấn trong những tháng đầu năm 2019.

          Việc sụt giảm kim ngạch xuất khẩu nông sản đối với thị trường Trung Quốc là diễn biến đáng chú ý theo chiều hướng đi xuống, nhưng nó không quá bất ngờ, bởi ngay từ đầu năm 2019 Trung Quốc đã siết chặt hoạt động nhập khẩu nông sản và cả nhiều mặt hàng khác nữa từ Việt Nam qua phương thức tiểu ngạch. Trong khi đó nhiều hộ dân và doanh nghiệp ở các vùng sản xuất nông sản chủ lực của Việt Nam không xoay sở kịp, không thể thay đổi để bắt kịp ngay theo các quy định về tiêu chuẩn hàng hóa của Trung Quốc để có thể xuất khẩu chính ngạch vào thị trường này, trong đó, mặt hàng gạo xuất khẩu là một thí dụ điển hình. Tuy  nhiên, theo các chuyên gia những bất lợi trước mắt này cũng là những thời cơ để các hộ dân, doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác sản xuất nông sản xuất khẩu của Việt Nam dần đổi mới phương thức sản xuất, kinh doanh theo các tiêu chuẩn cao hơn, làm ăn sản xuất kinh doanh bài bản hơn để có thể đứng vững ở thị trường Trung Quốc hay bất kỳ các thị trường lớn nào khác mà lại có các yêu cầu, đòi hỏi, tiêu chuẩn ngày càng cao hơn, khắt khe hơn...

          Nhằm tìm các giải pháp hỗ trợ xuất khẩu nông sản sang thị trường Trung Quốc, từ ngày 10-13/6/2019, Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) đã tổ chức Đoàn xúc tiến thương mại tại Nam Ninh (Quảng Tây) và Côn Minh (Vân Nam), Trung Quốc, gồm có 40 doanh nghiệp và các cơ quan quản lý ngành Công Thương, xúc tiến thương mại 11 tỉnh, thành phố phía Bắc Việt Nam, bao gồm: Bắc Giang, Bắc Ninh, Cao Bằng, Hà Giang, Hải Phòng, Hưng Yên, Lào Cai, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Sơn La và Yên Bái tham gia. Đây là hoạt động thuộc Chương trình Xúc tiến thương mại Quốc gia năm 2019.

          Các địa phương trong Đoàn xúc tiến thương mại đã giới thiệu, quảng bá những sản phẩm nông sản, thực phẩm tiềm năng, thế mạnh của mình tới các nhà nhập khẩu tiềm năng Trung Quốc ở Quảng Tây và Vân Nam. Đồng thời, phối hợp cùng Cục Xúc tiến thương mại trao đổi, ký kết thỏa thuận hợp tác phát triển thương mại với Sở Thương mại tỉnh Quảng Tây (Trung Quốc).

          Các mặt hàng do các địa phương, doanh nghiệp Việt Nam đưa sang Trung Quốc quảng bá, giao thương, kết nối với các đối tác nhập khẩu tiềm năng Trung Quốc trong khuôn khổ chương trình này gồm: Nông sản (chè, cà phê, hạt điều, mắc ca, gạo, ngô, sắn, rau quả, mật ong...), thủy sản, thực phẩm chế biến (sữa, tinh nghệ, khô dầu dừa...) tinh dầu, sản phẩm cao su, mỹ phẩm thiên nhiên, hàng dệt may, hàng  thủ công mỹ nghệ các loại...Trong số này, các mặt hàng nông sản, thực phẩm chiểm tới hơn 80%.

          Theo Cục Xúc tiến thương mại, các doanh nghiệp tham gia đoàn xúc tiến thương mại ngoài các đơn vị có thương hiệu lớn như: Baseafood, Vinamilk, Elovi, Tigifood, Tập  đoàn Liên Việt, Friesland Campina Việt Nam, Thực phẩm Tân An...còn có nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ có năng lực sản xuất và kinh doanh xuất khẩu sang Trung Quốc, có mục đích và triển vọng phát triển thị trường Trung Quốc.