1. Vai trò nông nghiệp quan trọng trong thời kỳ dịch bệnh Covid-19

1. Nông nghiệp đang là “trụ đỡ” của nền kinh tế

Trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp, “phi nông bất ổn” chưa bao giờ lại là chân lý vững chắc đến như vậy. Mọi lĩnh vực đều bị tác động nặng nề bởi đại dịch, nhưng ngành Nông nghiệp vẫn giữ được vai trò là “trụ đỡ” quan trọng cho nền kinh tế, với việc an ninh lương thực bảo đảm, tốc độ tăng trưởng của ngành đạt 2,74% và đóng góp 23,54% vào mức tăng chung của toàn nền kinh tế.

Để tăng giá trị và hiệu quả của nông nghiệp, Đảng và Nhà nước đã có nhiều quyết sách quan tâm, đầu tư; trong đó, trọng tâm nhất vẫn là tái cơ cấu nền nông nghiệp gắn với việc cơ cấu lại nền kinh tế. Nhưng, tái cơ cấu nền kinh tế, với quá trình công nghiệp hóa lại chính là quá trình chuyển dịch từ nông nghiệp nông thôn sang công nghiệp; vẫn là trên gốc rễ và nền tảng của nông nghiệp.

Nhìn từ những tác động của dịch bệnh Covid-19 thời gian qua, có thể thấy rằng: Trong mọi biến cố của nền kinh tế, thì nông nghiệp đều phát huy vai trò “trụ đỡ”, bởi nhu cầu ăn uống, tiêu dùng sản phẩm nông nghiệp thì bối cảnh nào cũng cần. Sự thay đổi của ngành ảnh hưởng lớn đến việc làm, thu nhập, nâng cao mức sống về mọi mặt của hàng chục triệu nông dân và bộ mặt nông thôn.

Khẳng định vai trò “trụ đỡ”

Dẫn chứng qua từng con số, đủ thấy rằng, dù gặp rất nhiều khó khăn do làn sóng dịch Covid-19 thứ tư gây ra, nhưng nhiều chỉ tiêu sản xuất, kinh doanh của ngành Nông nghiệp vẫn đạt và vượt kế hoạch đề ra. Nông nghiệp tiếp tục khẳng định vai trò “trụ đỡ” của nền kinh tế, bảo đảm an ninh lương thực quốc gia. Ước cả năm, sản lượng lúa đạt khoảng 43,52 triệu tấn, tăng 1,7% so với năm 2020; sản lượng thịt hơi các loại đạt khoảng 5,67 triệu tấn, tăng 5,3%; sản lượng thủy sản đạt khoảng 8,6 triệu tấn, tăng 2,4%. Các mặt hàng nông, lâm, thủy sản tăng cả về số lượng và giá trị xuất khẩu. 9 tháng năm 2021, kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản ước đạt 35,5 tỷ USD, tăng 17,7% so với cùng kỳ năm 2020.

Theo Tổng cục Thống kê, giá trị gia tăng (VA) của ngành Nông nghiệp quý III tăng 1,04% so với quý III năm 2020. Lũy kế 9 tháng, tốc độ tăng trưởng VA của ngành Nông nghiệp đạt 2,74% và đóng góp 23,52% vào mức tăng chung của toàn nền kinh tế. Tổng kim ngạch xuất khẩu ngành Nông nghiệp dự ước cả năm 2021 đạt kế hoạch đề ra là 42,5 tỷ USD.

Dịch bệnh càn quét khiến cho việc sản xuất, kinh doanh của các ngành nghề bị gián đoạn nặng nề. Hàng ngàn nhà máy đóng cửa hoặc cắt giảm sản xuất, ngành Du lịch “đóng băng”… nhưng sản xuất nông nghiệp vẫn được duy trì. Nhờ thế mà, đã góp phần bảo đảm an ninh lương thực, kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng, đời sống của hàng chục triệu người dân vẫn bảo đảm. Giữa bối cảnh dịch bệnh chao đảo, “phi nông bất ổn” chưa bao giờ lại là chân lý vững chắc đến như vậy.

Hình ảnh dòng người hồi hương thời gian qua cũng cho thấy nông nghiệp nông thôn chính là điểm tựa quan trọng cho lực lượng lao động gặp khó ở đô thị và khu công nghiệp. Lúc này, nông nghiệp, nông thôn chính là “bệ đỡ” về an sinh cho nông dân; giúp người lao động (xuất phát là nông dân) có thể ổn định cuộc sống và tâm lý trong lúc cuộc sống khó khăn. “Tam nông” (nông nghiệp, nông thôn, nông dân), vì thế mà đã thêm một lần được khẳng định về vai trò, vị trí quan trọng trong nền kinh tế, cũng như xã hội hiện nay.

Tận dụng các cơ hội để phát triển nhanh và bền vững

Tự hào là cường quốc xuất khẩu gạo, nhưng Việt Nam cũng là nước nhập khẩu các nguyên liệu phục vụ cho sản xuất nông nghiệp rất lớn. Ngoài ra, trình độ sản xuất nông nghiệp nước ta thấp so với thế giới, sản phẩm thô, chủ yếu gia công và phải nhập khẩu giống, phân bón, thức ăn gia súc, thuốc trừ sâu... Có một số ngành 80 - 90% nhập khẩu từ nước ngoài, nên giá trị gia tăng nông nghiệp không cao; thương hiệu, chất lượng, giá cả chưa cạnh tranh và chưa vào được phân khúc cao thị trường.

Để tăng hiệu quả, giá trị gia tăng của ngành Nông nghiệp thì sao? Theo các chuyên gia kinh tế, thì dư địa của ngành Nông nghiệp còn vô cùng lớn, có thể làm gia tăng giá trị tăng trưởng so với các ngành khác trong nội hàm nền kinh tế. Muốn làm được điều này, thì cần có giải pháp đột phá, tháo gỡ những khó khăn trong lĩnh vực nông nghiệp…Việc tiếp tục thực hiện cơ cấu lại ngành Nông nghiệp theo hướng phát triển nông nghiệp bền vững, nâng cao chất lượng, giá trị gia tăng và khả năng cạnh tranh nông sản; bảo vệ môi trường, sinh thái; nâng cao thu nhập cho người dân ở khu vực nông thôn; bảo đảm an ninh lương thực và an ninh quốc phòng là rất quan trọng.

Gắn với đó, là đẩy mạnh phát triển nền nông nghiệp hiện đại, nông nghiệp sạch, nông nghiệp hữu cơ, gắn với phát triển công nghiệp chế biến nông sản, thích ứng với biến đổi khí hậu và kết nối bền vững với chuỗi giá trị nông sản toàn cầu. Bên cạnh đó, cần sớm chuyển đổi mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nông nghiệp trong giai đoạn sắp tới, chuyển đổi tư duy từ sản xuất nông nghiệp dựa trên mục tiêu tăng sản lượng, sang tư duy kinh tế với mục tiêu là tăng giá trị. Đặc biệt, phải thay đổi mô hình, chứ không phải thay đổi tỷ trọng của một ngành nông nghiệp khi đi theo sản lượng.

2. Ba trụ cột của nền nông nghiệp mới

Dự thảo Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn bền vững giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 xoay quanh 3 trụ cột: “Nông nghiệp sinh thái” “nông thôn hiện đại” “nông dân thông minh”. Với chủ đề “Đối tác xanh cho một nền nông nghiệp mới”, Hội nghị trực tuyến Chương trình Hỗ trợ quốc tế (ISG) năm 2021 diễn ra hôm nay (16/12) tại Hà Nội dưới sự đồng chủ trì của Bộ trưởng Bộ NN&PTNT và ông Rémi Nono Womdim, Trưởng đại diện Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên Hợp Quốc (FAO).

ISG 2021 là sự kiện quan trọng để tham vấn ý kiến của các đối tác quốc tế nhằm hoàn thiện Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Kế hoạch hành động quốc gia chuyển đổi sang Hệ thống lương thực thực phẩm minh bạch, trách nhiệm và bền vững ở Việt Nam giai đoạn 2021-2030.

Theo Bộ trưởng Bộ NN&PTNT, dự thảo Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn bền vững giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 vừa mang tính kế thừa những thành tựu đã đạt được trong nhiều nhiệm kỳ qua vừa tổng hợp những quan điểm tiếp cận mới, tư tưởng mới, xu thế mới, giá trị mới phù hợp với bối cảnh mới xoay quanh 3 trụ cột: “Nông nghiệp sinh thái” “nông thôn hiện đại” “nông dân thông minh”. Ba trụ cột này hướng đến mục tiêu xây dựng nông nghiệp Việt Nam trở thành nhà sản xuất và cung cấp lương thực, thực phẩm “minh bạch – trách nhiệm – bền vững” mà lãnh đạo Đảng và Nhà nước Việt Nam đã khẳng định với cộng đồng quốc tế.

Chiến lược mang tư duy phát triển nông nghiệp chuyển từ sản xuất sang kinh tế; từ chú trọng về năng suất, sản lượng sang tích hợp đa giá trị; từ tận dụng, khai thác sang sử dụng hợp lý, nuôi dưỡng làm giàu tài nguyên phục vụ nhu cầu bền vững; từ ngắn hạn sang cục bộ trong dài hạn; kết nối liên vùng liên khu vực; từ cung ứng những mặt hàng có thể sản xuất sang đáp ứng đa dạng nhu cầu theo chuỗi giá trị hòa nhập với xu thế phát triển của toàn cầu.

 “Để chuyển mình thay đổi, ngành nông nghiệp không thể làm một mình mà cần có sự chia sẻ, đồng hành hỗ trợ, ủng hộ của các bộ, ban, ngành Trung ương, các địa phương, đặc biệt là sự đồng hành của cộng đồng quốc tế để xây dựng nên “Đối tác Xanh cho một nền nông nghiệp mới”. Với tư duy đổi mới và cùng với sự đồng hành, ủng hộ tích cực của cộng đồng quốc tế và các đối tác, ngành NN&PTNT Việt Nam sẽ thực hiện được khát vọng về một nền nông nghiệp sinh thái tiên tiến tích hợp đa giá trị, kết hợp hài hòa tài nguyên bản địa, bản sắc văn hóa, niềm tin xã hội cùng với khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Trưởng đại diện FAO tại Việt Nam đánh giá, những cam kết của Việt Nam với các bên liên quan chính là yếu tố then chốt cho việc chuyển đổi sang các hệ thống lương thực thực phẩm xanh và carbon thấp. Trong nhiều năm qua, FAO luôn đồng hành, ủng hộ những nỗ lực về chính sách của ngành nông nghiệp Việt Nam. Trưởng đại diện FAO tại Việt Nam nhấn mạnh: “Thông qua hợp tác hiệu quả giữa Chính phủ, các tổ chức dân sự xã hội, khu vực tư nhân, các viện, trường, trung tâm nghiên cứu cũng như hợp tác xã thì mới thực hiện tốt chiến lược này. Tận dụng các kiến thức và lợi thế so sánh của các bên chúng ta mới có thể đạt được mục tiêu chuyển đổi Hệ thống lương thực thực phẩm xanh và carbon thấp. FAO sẽ tiếp tục phối hợp cùng với Chính phủ Việt Nam và các cộng đồng quốc tế mong muốn tiếp tục hỗ trợ Việt Nam chuyển đổi Hệ thống lương thực thực phẩm theo hướng hiệu quả, bao trùm, thích ứng hơn và phát triển bền vững”.

3. Xuất khẩu nông sản đầu năm khởi sắc, tạo đà tái cơ cấu nông nghiệp

Các mặt hàng như trái cây, rau quả, gỗ và lâm sản, thủy sản… đều dự báo có sự tăng trưởng lớn trong xuất khẩu đầu năm. Điều này tạo đà cho mục tiêu xuất khẩu năm 2022 đạt khoảng 49 tỷ USD và đẩy mạnh tái cơ cấu nông nghiệp trong thời gian tới.

Nhiều tín hiệu tích cực

Ngay đầu năm 2022, doanh nghiệp Liên kết thương mại Toàn Cầu (TP. Hồ Chí Minh) đã xuất khẩu 2 container cà phê thương hiệu Meet More đi thị trường châu Âu (EU). Đây là cà phê chế biến hòa tan pha trộn với các loại nông sản khác như trái nhàu, bạc hà, khoai môn, xoài, dừa, đậu xanh... tạo nên hương vị độc đáo, đầy sáng tạo, mở ra hướng đi mới cho sản phẩm cà phê chế biến của Việt Nam.

Tương tự, doanh nghiệp Sybil Agri Việt Nam đã ký được hợp đồng xuất khẩu 10 tấn hồ tiêu. Đồng thời, tiếp tục thương lượng cho 3 hợp đồng xuất khẩu hoa hồi, hỗn hợp sản phẩm hồ tiêu, cơm dừa, hạt điều và cung cấp tiêu nguyên năm, số lượng lên tới 500 tấn tại thị trường Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất với tín hiệu rất khả quan.

Không chỉ mặt hàng cà phê, hồ tiêu có nhiều tín hiệu tích cực ngay từ đầu năm mà đối với mặt hàng thủy sản cũng có nhiều dự báo khả quan. Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản (Vasep) nhận định, năm 2022, xuất khẩu tôm sang Mỹ và EU dự kiến tiếp tục tăng trưởng 2 con số; xuất khẩu sang Trung Quốc phục hồi sau khi giảm mạnh trong năm 2021, xuất khẩu sang Hàn Quốc và Nhật Bản tăng trưởng nhẹ do nhu cầu từ 2 thị trường này khá ổn định.

Hoạt động xuất khẩu rau quả được các doanh nghiệp duy trì xuyên Tết Nguyên đán, những lô hàng xuất bán đi khắp các thị trường Mỹ, EU, Australia... đã tạo nên kết quả ấn tượng cho ngành này ngay từ đầu năm. Trong tháng 1/2022, kim ngạch xuất khẩu rau quả đạt 301 triệu USD tăng mạnh tới 16% so với con số 260 triệu USD của cùng kỳ năm 2021…

Cùng với xuất khẩu tôm, xuất khẩu cá tra dự báo sẽ tăng trưởng trở lại trong năm 2022 và thị trường Trung Quốc -Hồng Kông vẫn là khu vực tiềm năng cho xuất khẩu cá tra. Đây là thông tin lạc quan, bởi theo Vasep, từ cuối năm 2021, xuất khẩu cá tra sang thị trường Trung Quốc - Hồng Kông đã tăng trưởng trở lại...Phó chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam cho biết, triển vọng xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ từ nay tới hết quý I/2022 rất khả quan bởi các thị trường xuất khẩu chính như Hoa Kỳ và các nước EU đang bắt đầu trong quá trình phục hồi sau dịch Covid-19.

Theo đó, xuất khẩu đồ nội thất văn phòng của Việt Nam sẽ tăng trưởng khả quan nhờ dịch trong nước đã được kiểm soát, nhu cầu trên thị trường thế giới tăng; nhiều doanh nghiệp đã có đơn hàng đến hết năm và thậm chí đến hết quý I/2022.

Phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng 2,8 - 2,9%

Phân tích về thị trường xuất khẩu nông sản Việt Nam năm 2022, Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - NN&PTNT), xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam năm 2022 nhiều lạc quan bởi nhu cầu của thế giới tăng sau dịch Covid-19.

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT chia sẻ, năm 2022, toàn ngành phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng 2,8 - 2,9%; tốc độ tăng giá trị sản xuất đạt 2,9 - 3,0%; tổng kim ngạch xuất khẩu đạt khoảng 49 tỷ USD. Để đạt mục tiêu này, trong quý I/2022 ngành nông nghiệp tiếp tục đẩy mạnh cơ cấu lại ngành, nâng cao năng suất, chất lượng hàng nông sản và hiệu quả sản xuất, kinh doanh; phấn đấu vượt mục tiêu tăng trưởng của năm ở mức cao; chuyển nhanh sang tư duy kinh tế nông nghiệp. Đẩy mạnh cơ cấu lại nông nghiệp theo 3 nhóm sản phẩm chủ lực, theo các ngành, lĩnh vực và cơ cấu lại sản xuất nông nghiệp theo vùng; triển khai quyết liệt các giải pháp hỗ trợ phát triển sản xuất kinh doanh; phấn đấu đạt và vượt các chỉ tiêu trên các lĩnh vực sản xuất...

"Toàn ngành sẽ điều chỉnh lại cơ cấu sản xuất nông, lâm, thủy sản. Điều này được thể hiện qua việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng, sản phẩm phù hợp lợi thế và nhu cầu thị trường, thích ứng biến đổi khí hậu. Riêng đối với mặt hàng chiến lược như thuỷ sản, Bộ sẽ thực hiện đồng bộ, hiệu quả khuyến nghị Ủy ban châu Âu (EC) đưa ra để rút “thẻ vàng” của EC, hướng tới phát triển thủy sản biển bền vững, hiệu quả".

Đặc biệt, Bộ NN&PTNT cho biết sẽ phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, đẩy nhanh tiến độ đàm phán mở rộng thị trường xuất khẩu sang các nước EU theo FTA Việt Nam - EU (EVFTA) và các nước theo FTA Việt Nam - Liên minh Kinh tế Á - Âu (VN-EAEU FTA). Ngoài ra, Bộ NN&PTNT đang tham vấn các Đại sứ quán, Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài, trước mắt là khối EU và Trung Quốc, để xây dựng Đề án xuất khẩu nông sản bền vững, không để tình trạng tới mùa vụ mới đi thu gom nông sản xuất khẩu mà phải khởi tạo được vùng nguyên liệu chuẩn hóa.

Mới đây, Phó Thủ tướng vừa ký Quyết định số 150/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược phát triển nông nghiệp và nông thôn bền vững giai đoạn 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Mục tiêu cụ thể đến năm 2030, tốc độ tăng trưởng GDP nông lâm thủy sản đạt bình quân từ 2,5 - 3%/năm, tốc độ tăng năng suất lao động nông, lâm, thủy sản đạt bình quân từ 5,5 - 6%/năm; mở rộng và phát triển thị trường, nhất là thị trường xuất khẩu. Tốc độ tăng giá trị xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt bình quân từ 5 - 6%/năm. Đến năm 2050, Việt Nam trở thành một trong những nước có nền nông nghiệp hàng đầu thế giới với ngành công nghiệp chế biến nông sản hiện đại, hiệu quả, thân thiện với môi trường.

4. Triển vọng xuất khẩu nông sản sang thị trường EU năm 2022

          Cơ hội Với 27 nước thành viên và dân số khoảng 516 triệu người, mức thu nhập GDP mỗi người dân trên 35.000/năm, Liên minh châu Âu (EU) có nhu cầu nhập khẩu số lượng lớn hàng hóa, nhất là nông sản từ khắp các nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam.

Các mặt hàng như cà phê, hạt điều, cao su, rau quả, hạt tiêu, gạo và chè tiếp tục sẽ là những mặt hàng đóng góp lớn vào tổng kim ngạch xuất khẩu ngành hàng đối với thị trường EU và có tiềm năng tăng trưởng trong năm 2022. Trong đó: Cà phê tiếp tục tận dụng tốt lợi thế về thuế suất 0% theo EVFTA để gia tăng thị phần trong tổng nhu cầu 10 tỷ USD mỗi năm mà EU đang có. Về thị trường, Đức, Italy, Tây Ban Nha và Bỉ tiếp tục là các thị trường xuất khẩu chính, có tiềm năng tăng trưởng như những năm trước đây

- Hạt điều: nhu cầu tiêu thụ hạt điều tại Hà Lan và Đức cuối năm nay liên tục tăng do nhu cầu cao từ các ngành công nghiệp chế biến thực phẩm và nhu cầu tiêu dùng cuối cùng của người dân, cho thấy triển vọng khả quan của hạt điều xuất khẩu trong năm 2022. Đặc biệt, với việc những sản phẩm chế biến sâu từ hạt điều được giảm thuế xuống còn 0% theo EVFTA, kim ngạch xuất khẩu hạt điều sẽ có nhiều cơ hội để tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng trên dưới 6% về giá trị.

- Cao su: xuất khẩu cao su đang bị ảnh hưởng lớn bởi dịch Covid-19. Tuy nhiên, với việc giá cao su tiếp tục duy trì ở mức cao trong năm 2021 và chưa có dấu hiệu giảm nhiệt, hứa hẹn cao su xuất khẩu nói chung và sang thị trường EU nói riêng tiếp tục đạt được mức kim ngạch tốt trong năm 2022. Các chủng loại cao su xuất khẩu chủ yếu sang EU năm 2020 là: cao su tự nhiên đã định chuẩn về kỹ thuật (TSNR); TSNR loại khác; mủ cao su cô đặc bằng phương pháp ly tâm (SEN) …

Về thị trường, cao su xuất khẩu vẫn duy trì các thị trường truyền thống như Đức, Italy, Tây Ban Nha và Hà Lan.

- Rau quả: có thể nói, trái cây là một trong những sản phẩm tiềm năng Việt Nam cần tập trung khai thác để tận dụng lợi thế từ Hiệp định EVFTA, góp phần thúc đẩy xuất khẩu. Bên cạnh đó, nhu cầu về trái cây có xu hướng ngày một tăng tại EU do thói quen ăn uống để bảo vệ, tăng cường sức khỏe. Các chủng loại trái cây tiềm năng tăng trưởng tốt tại thị trường EU trong thời gian tới là me tươi, điều, mít, vải, mận, chanh dây, khế, thanh long, ổi, xoài và măng cụt ... Tương ứng với các thị trường mục tiêu là Hà Lan, Pháp và Đức.

- Hạt tiêu: theo EVFTA, các nước EU cam kết xóa bỏ thuế quan đối với sản phẩm hạt tiêu ngay khi Hiệp định có hiệu lực, đặc biệt là đối với các sản phẩm chế biến trước đây có mức thuế từ 5 - 9%. Như vậy, rõ ràng xuất khẩu hạt tiêu Việt Nam đang đứng trước rất nhiều thuận lợi tại thị trường EU. Bên cạnh đó, việc các nhà đầu tư trong khối EU đang xem xét chuyển nhà máy chế biến về Việt Nam để tận dụng nguyên liệu và nhân công giá rẻ, sẽ tạo động lực thúc đẩy xuất khẩu hạt tiêu sang đa dạng các thị trường EU. Dự báo trong năm 2022, hạt tiêu đen chưa xay hoặc chưa nghiền và hạt tiêu trắng chưa xay hoặc chưa nghiền tiếp tục là hai dòng hàng chiếm tỷ trọng xuất khẩu chủ yếu của mặt hàng này. Đồng thời, Đức và Hà Lan tiếp tục duy trì vị thế thị trường nhập khẩu nhiều hạt tiêu nhất từ Việt Nam.

- Gạo: theo Hiệp hội lương thực Việt Nam (VFA), dự báo xuất khẩu gạo của Việt Nam trong năm 2022 sang thị trường EU không dưới 60 nghìn tấn bởi chất lượng gạo Việt Nam đã có sự thay đổi trong mắt nhà nhập khẩu; thêm nữa, gạo Việt Nam đã có một lượng khách hàng truyền thống tại Đức, Hà Lan, Italy và Ba Lan. Đồng thời, mặc dù có sự điều chỉnh giảm nhẹ ở phân khúc gạo 25% tấm, nhưng sự điều chỉnh này là không đáng lo ngại, trên bình diện chung giá gạo của Việt Nam vẫn đang dẫn đầu thế giới. Do vậy, nhìn chung, xuất khẩu gạo sang EU trong năm 2022 vẫn duy trì kim ngạch tăng trưởng tốt. Đặc biệt, với việc hạn ngạch 80.000 tấn ưu đãi thuế suất 0% từ EVFTA chưa được lấp đầy trong năm 2021, cũng như xu thế sử dụng gạo tại EU gia tăng do sự phổ biến của thức ăn châu Á tại đây, nếu chủ động tốt trong nguồn cung, xuất khẩu gạo sang EU hứa hẹn còn nhiều cơ hội hơn nữa trong thời gian tới.

 Các chính sách, biện pháp hỗ trợ, thúc đẩy xuất khẩu

Để nhiều mặt hàng nông sản Việt Nam có thể thâm nhập sâu vào thị trường EU, được đánh giá là thị trường khó tính với những quy định khắt khe về kiểm dịch thực vật, quản lý chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm, thì buộc nông sản Việt Nam phải bước chuyển biến mạnh mẽ về chất lượng, áp dụng phương thức trồng trọt theo các tiêu chuẩn như VietGAP, Global GAP. Hiện tại, người nông dân chưa am hiểu sâu về các kỹ thuật tiến bộ để nâng cao nâng suất và chất lượng sản phẩm, cũng như còn nhiều hạn chế trong việc tiếp cận với công nghệ trong việc xây dựng quy trình truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Chính vì vậy, người nông dân cần phải liên kết với các doanh nghiệp, tập đoàn hoặc tập hợp thành mô hình hợp tác xã để dễ dàng áp dụng kỹ thuật công nghệ vào quá trình trồng trọt và thu hoạch. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp, hợp tác xã sản xuất nông sản cũng cần chú trọng đến việc xây dựng hệ thống bảo quản, chế biến sau thu hoạch, đặc biệt là chế biến sâu.

Về nhóm chính sách đẩy mạnh sản xuất nông sản theo hướng chất lượng cao: Khuyến khích đầu tư vào nông nghiệp, trong đó ưu tiên đầu tư đổi mới và nâng cao chất lượng máy móc, thiết bị, công nghệ sản xuất theo hướng sản xuất nông sản sạch, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Thúc đẩy phát triển các mối liên kết giữa người sản xuất - vận chuyển - chế biến - tiêu thụ; giữa doanh nghiệp cung ứng nguyên phụ liệu với doanh nghiệp sản xuất sản phẩm cuối; giữa nhà nông - nhà nước - nhà khoa học - doanh nghiệp nông nghiệp. Tiếp tục xây dựng các chính sách toàn diện về an toàn hợp với chuẩn mực quốc tế. Nâng cao năng lực của các cơ sở đào tạo, các trung tâm thử nghiệm và các tổ chức chứng nhận đạt tiêu chuẩn; có các quy định về nhãn hiệu hàng hóa thân thiện với môi trường; xây dựng và áp dụng các chính sách về tiêu chuẩn môi trường và vệ sinh an toàn thực phẩm phù hợp với điều kiện trong nước và tiêu chuẩn quốc tế.

Về xúc tiến thương mại và thông tin thị trường: có các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp hơn nữa về thông tin thương mại EU thông qua phát triển hệ thống thông tin thị trường, tổ chức các chương trình xúc tiến thương mại, tăng cường công tác phân tích, dự báo thị trường và nghiên cứu, ban hành các chính sách tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, qua đó hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam tham gia trực tiếp, hiệu quả chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị hàng nông sản khu vực EU. Tăng cường công tác cảnh báo các quy định về rào cản và những vấn đề phát sinh đối với nông sản xuất khẩu. Trong thời gian qua, Bộ Công Thương đã khai trương và đưa vào vận hành Cổng thông tin điện tử về các Hiệp định Thương mại tự do (FTAP), trong đó có Hiệp định EVFTA. Đây là một công cụ rất hiệu quả để giúp doanh nghiệp nắm bắt thông tin về các cam kết của Hiệp định, nắm bắt thông tin thị trường để từ đó tận dụng hiệu quả Hiệp định.

Về truy xuất nguồn gốc: Để mở rộng thị trường nông sản Việt Nam sang các nước khác trên thế giới, đặc biệt là thị trường EU, đòi hỏi phải có rõ ràng nguồn gốc xuất xứ, quy trình sản xuất chế biến, bắt buộc hàng hóa Việt Nam phải đưa công nghệ truy xuất nguồn gốc vào từng khâu trong các giai đoạn tạo ra sản phẩm.

Từ năm 2005, EU xác định truy xuất nguồn gốc là quy định bắt buộc cho các nước thành viên. Điều đó cho thấy các thị trường phát triển rất chú trọng việc truy xuất nguồn gốc, đặc biệt trong ngành thực phẩm từ nhiều năm trước. Trong bối cảnh khách hàng ngày càng cần sự minh bạch đối với sản phẩm, hàng hóa và đặc biệt là nông sản, thì truy xuất nguồn gốc là được xem như một giải pháp ưu việt, và một xu thế tất yếu cho hàng hóa Việt Nam. Truy xuất nguồn gốc phép người tiêu dùng có đầy đủ thông tin ngược dòng, từ sản phẩm cuối cùng về nơi sản xuất ban đầu, rà soát từng công đoạn trong chế biến và phân phối. Xu hướng hiện nay là sử dụng công nghệ thông tin và các thiết bị điện tử để giúp cho việc cập nhật thông tin, quản lý dữ liệu và truy xuất nguồn gốc sản phẩm được thuận lợi. Với giải pháp này, doanh nghiệp sản xuất đưa thông tin lên hệ thống từ những khâu đầu của chuỗi sản xuất cho đến khâu đóng gói sản phẩm.