1. Vai trò của chính sách tạo tạo thuận lợi thương mại trong phân phối vắc xin COVID-19 trên toàn cầu

Theo Tổ chức Y tế Thế giới và, Liên minh vắc xin (Gavi), hai tỷ liều vắc xin COVID-19 sẽ được phân phối vào cuối năm 2021, với mức phân bổ cho mỗi quốc gia bằng 20% ​​dân số để đáp ứng các mục tiêu về miễn dịch.

Theo WTO, thương mại vắc-xin dùng cho người đã tăng gấp 5 lần kể từ năm 2005. WHO ước tính nhu cầu vắc xin toàn cầu ở mức 3,5 tỷ liều vào năm 2018. Con số này không bao gồm vắc xin bại liệt dùng bằng đường uống, cúm theo mùa và vắc xin cho thị trường du lịch và quân sự. Nhưng tình trạng thiếu hụt diễn ra thường xuyên. Sáu mươi chín quốc gia báo cáo dự trữ vắc xin thiếu ít nhất một tháng trong năm 2018. Các loại vắc xin bị thiếu hụt đặc biệt là vắc xin ngừa sốt vàng da, sởi và bại liệt.

Theo thông lệ thì các loại vắc xin mới thường mất hơn 10 năm để được phát triển và phê duyệt. Tuy nhiên, vắc xin COVID-19 đã được phê duyệt để sử dụng trong trường hợp khẩn cấp và được đăng ký trong nước khoảng 8 tháng sau khi căn bệnh mới này được thông báo cho WHO. Theo Liên minh Đổi mới Chuẩn bị sẵn sàng Dịch bệnh (CEPI), việc phát triển vắc-xin COVID-19 đang tuân theo “mô hình đại dịch”, tức là khung thời gian được rút gọn và với nhiều bước được thực hiện song song chứ không phải tuần tự.

Để tăng khả năng nghiên cứu và phê duyệt vắc xin an toàn, hiệu quả, “phương pháp tiếp cận danh mục đầu tư đang được sử dụng, tức là đầu tư vào nhiều “ứng viên” vắc xin để thử nghiệm đồng thời. Điều này giúp thúc đẩy quá trìnhphân phói vắc xin đã được phê duyệt một cách nhanh chóng, đảm bảo năng lực sản xuất mở rộng và thậm chí việc sản xuất đã bắt đầu ngay cả trước khi nhận được sự chấp thuận của cơ quan quản lý. Theo khảo sát sản xuất của CEPI, năng lực sản xuất sẽ ít nhất là 2-4 tỷ liều vắc xin COVID-19 trước khi kết thúc năm 2021.

 

         Với những đặc thù của cuộc khủng hoảng COVID-19 hiện nay, sự hợp tác giữa các quốc gia với nhau và với các tổ chức quốc tế trong việc tạo thuận lợi thương mại cho quá trình sản xuất, lưu thông, phân phối vắc-xin trở nên vô cùng cần thiết. Tuy nhiên, làm thế nào để sự nhanh chóng không đi kèm với những rủi ro và thiếu công bằng hoặc cạnh tranh không lành mạnh về thương mại vắc-xin. Điều này đặt ra những câu hỏi chính sách lớn liên quan đến tạo thuận lợi thương mại và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Cụ thể như sau:

Các chính sách và quy định nào nhằm thúc đẩy trao đổi thông tin khoa học, dữ liệu và mẫu vật lý xuyên biên giới hiệu quả, kịp thời cả ở giai đoạn nghiên cứu và phát triển, phân phối cũng như ở các bước khác của chuỗi giá trị thương mại vắc xin trên toàn cầu?

5. Đối với hoạt động nghiên cứu và sản xuất vắc-xin

           • Những chính sách nào có thể được thực hiện để khuyến khích trao đổi dữ liệu về vắc xin COVID-19 (ví dụ: nghiên cứu, dữ liệu thử nghiệm lâm sàng, truy cập cơ sở dữ liệu) để tạo điều kiện cho sự hợp tác R&D quốc tế? Các quy định pháp luật trong nước có bao gồm các điều khoản về lợi ích công cộng cho phép tiết lộ dữ liệu thử nghiệm lâm sàng không? "Các lợi ích thương mại hợp pháp" được bảo vệ như thế nào đối với bất kỳ thông tin bí mật nào được gửi cho các cơ quan quản lý?

• Làm thế nào để có thể tiếp cận các sản phẩm nghiên cứu (ví dụ như thuốc, huyết tương và các vật tư y tế khác) cần thiết trong nghiên cứu vắc xin COVID-19, và làm thế nào để đánh giá chất lượng và độ an toàn của những sản phẩm này kịp thời?

• Làm thế nào để có thể tiếp cận với bí quyết kỹ thuật (bao gồm cả các tiêu chuẩn quốc tế) cần thiết trong nghiên cứu COVID-19?

• Các chính sách liên quan đến sở hữu trí tuệ (SHTT) , dữ liệu và kiến ​​thức liên quan đến việc phát triển vắc xin, và thông tin này có thể được truy cập như thế nào? Có những cơ chế nào để khuyến khích phát triển và hỗ trợ chia sẻ SHTT? Luật SHTT có quy định các ngoại lệ cho nghiên cứu không? Những chính sách nào áp dụng cho IP tiếp theo từ nghiên cứu được tài trợ công? Những hình thức can thiệp nào có thể cần thiết để hạn chế hoặc hạn chế quyền SHTT nhằm đảm bảo quyền truy cập và sử dụng cần thiết? Chế độ tiếp cận và chia sẻ lợi ích đối với các nguyên liệu gây bệnh được áp dụng, nếu có?

5. Đối với hoạt động phân phối vắc-xin trên quy mô quốc tế

Thời gian là yếu tố quan trọng đối với việc phân phối vắc xin toàn cầu, vì vậy tốc độ và phạm vi tiếp cận của hàng không sẽ là yếu tố quan trọng trong việc phân phối vắc xin COVID-19 nhanh chóng và cho phép các nền kinh tế, bất kể vị trí địa lý của họ, tiếp cận vắc xin và các chuỗi cung ứng liên quan.

Theo Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO) và Tổ chức Hải quan Thế giới (WCO), vận tải hàng không đóng vai trò then chốt đối với nhiều nước đang phát triển, cho phép họ vượt qua các dịch vụ vận chuyển không thường xuyên hoặc cơ sở hạ tầng kém cho giao thông mặt đất. Tuy nhiên, các hạn chế đi lại phổ biến liên quan đến COVID-19 và nhu cầu hành khách yếu đã hạn chế tần suất các chuyến bay quốc tế kể từ đầu đại dịch, gây ảnh hưởng xấu đến hàng hóa đường hàng không, vì một phần lớn hàng hóa đường hàng không được vận chuyển trong hầm. của máy bay chở khách.

Theo số liệu từ Hiệp hội Vận tải Hàng không quốc tế (IATA), tính đến tháng 9 năm 2020, năng lực vận chuyển hàng hóa quốc tế sẵn có vẫn giảm 28% so với cùng kỳ năm trước. WHO, UNICEF và Gavi, Liên minh vắc xin trong tháng 12/2020 báo cáo những khó khăn trong các chương trình vắc xin thường xuyên theo kế hoạch do kết nối hàng không hạn chế. Các biện pháp kiểm dịch và kiểm soát sức khỏe liên quan là một yếu tố hạn chế khác đối với hoạt động vận chuyển hàng hóa bằng đường hàng không. Do đó, Tổ chức hàng không dân dụng toàn cầu (ICAO) đã xây dựng một khái niệm về hành lang y tế công cộng đặc thù cho các phi hành đoàn hàng không và các hoạt động cứu trợ, để đảm bảo tiến độ vận chuyển, trừ khi phi hành đoàn có các triệu chứng COVID-19.

Vắc xin phải được xử lý và vận chuyển phù hợp với các yêu cầu quy định quốc tế, ở nhiệt độ được kiểm soát và không chậm trễ để đảm bảo chất lượng của sản phẩm. Do việc phân phối vắc xin COVID-19 cần các yêu cầu về nhiệt độ rất nghiêm ngặt (trong một số trường hợp có thể xuống tới -80°c), những thách thức về cấu trúc, chẳng hạn như cho phép hậu cần chuỗi lạnh hiệu suất cao, chỉ có thể được giải quyết bằng các tiến bộ công nghệ và can thiệp chính sách, như đã nêu trong sách trắng gần đây của tập đoàn DHL.

Hiệp hội Chuyển phát nhanh Toàn cầu (GEA), khuyến cáo các quốc gia và các thành viên cần có các hướng dẫn chi tiết và cập nhật hơn nữa cho các chủ hàng và nhà sản xuất vắc xin để các nhà khai thác không bị buộc phải từ chối các lô hàng do không tuân thủ các yêu cầu vận chuyển hàng nguy hiểm (ví dụ: đá khô để làm lạnh vắc xin hoặc các hàng hóa nguy hiểm khác). Nếu cần thiết bị và thùng chứa lạnh tái sử dụng chuyên dụng, thì điều cần thiết là phải đảm bảo rằng việc sử dụng lại nhanh chóng để phân phối ở các nước khác không bị trì hoãn một cách không cần thiết.

Vận chuyển và bảo quản kém, bao gồm cả việc đứt gãy tính toàn vẹn của dây chuyền lạnh, có thể dẫn đến việc bệnh nhân nhận được vắc xin kém chất lượng, không an toàn hoặc bất lực. Việc đảm bảo quản lý nhiệt độ nhất quán trong toàn bộ mạng lưới phân phối là rất phức tạp.

 Một khuyến cáo khác với các chính phủ là sự linh hoạt, phù hợp trong việc cấp phép, ưu tiên và tạo điều kiện cho việc giao hàng từ đầu đến cuối nhạy cảm với nhiệt độ của các nhà cung cấp hậu cần quốc tế, bao gồm cả thông qua vận tải đa phương thức. Các chính phủ cần xem xét liệu có cần sự phê duyệt nhanh chóng đối với việc gia nhập và hoạt động của các nhà cung cấp như vậy hay không và liệu các yêu cầu nhất định (ví dụ: quan hệ đối tác địa phương và giới hạn vốn chủ sở hữu nước ngoài) có thể được nới lỏng hoặc miễn để tạo điều kiện phân phối vắc xin hay không.

Để giúp ưu tiên và tạo điều kiện thuận lợi cho việc phân phối các sản phẩm nhạy cảm với nhiệt độ từ đầu đến cuối, UNICEF đã lập bản đồ thiết bị dây chuyền lạnh và khả năng bảo quản trong một thời gian và chuẩn bị hướng dẫn cho các quốc gia nhận vắc xin. Với sự hỗ trợ của Liên minh vắc xin và hợp tác với WHO, UNICEF đang nâng cấp thiết bị dây chuyền lạnh. Kể từ năm 2017, hơn 40.000 tủ lạnh chạy bằng năng lượng mặt trời đã được lắp đặt, chủ yếu ở Châu Phi.

Theo ICAO và WCO, hàng hóa vận chuyển bằng đường hàng không được xử lý bởi một số đơn vị với các trách nhiệm khác nhau dọc theo chuỗi giá trị thương mại, bao gồm nhà khai thác máy bay, hãng chuyển phát nhanh, nhà khai thác bưu điện, đại lý được quy định, người gửi hàng, người nhận hàng, người vận chuyển và người vận chuyển mặt đất. Do đó, cần có thời gian để đào tạo nhân viên về các kỹ thuật xử lý thích hợp và chuẩn bị sẵn sàng các thiết bị liên quan. Một báo cáo của Văn phòng Kiểm toán Quốc gia của Vương quốc Anh nêu bật ước tính của NHS England và NHS Cải thiện rằng có thể cần tới 46.000 nhân viên để cung cấp chương trình tiêm chủng COVID-19 (dựa trên tỷ lệ tiếp nhận 75%).

Đánh giá của WHO về việc triển khai vắc xin để điều trị đại dịch cúm A (H1N1) đã nêu rõ những khó khăn do thiếu phương tiện xử lý để đóng gói lại khối lượng lớn trong các đợt giao hàng trong chuỗi lạnh tại các điểm trung chuyển. Quá cảnh cũng là một vấn đề khác cần giải quyết. Hàng hóa có thể chuyển giữa nhiều chuyến bay khác nhau trước khi đến điểm đến cuối cùng và các chuyến hàng có thể phải tuân theo nhiều yêu cầu về thủ tục và chứng từ (ICAO và WCO). Các nguyên tắc của Hiệp định Tạo thuận lợi Thương mại của WTO về tự do quá cảnh có liên quan đến vấn đề này. Vắc xin có thể vận chuyển qua lãnh thổ của một thành viên WTO mà không có quyền sở hữu trí tuệ (IPR) tồn tại ở quốc gia quá cảnh, tạo ra rào cản đối với thương mại hợp pháp.

Trong trường hợp không có đủ năng lực sản xuất trong nước, nhiều nước đang phát triển phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu vắc xin được tặng hoặc bán với giá giảm. Điều này có thể làm tăng đáng kể mối quan tâm kinh tế của việc chuyển hướng các loại vắc xin này sang các thị trường có giá cao hơn.

Để đảm bảo rằng vắc xin được phân phối đến các quốc gia có nhu cầu, các biện pháp thích hợp được yêu cầu theo Hiệp định về các khía cạnh liên quan đến thương mại của quyền sở hữu trí tuệ, cần được nước nhập khẩu thực hiện để hạn chế những hoạt động trục lợi trong thương mại vắc-xin và cạnh tranh không lành mạnh trong tiếp cận vắc-xin. Trong số các lệnh cấm và hạn chế xuất khẩu (xem ghi chú thông tin liên quan của WTO) đối với hàng hóa hoặc thiết bị y tế liên quan đến COVID-19 được báo cáo lên WTO, khoảng 58 biện pháp được ban hành bởi 43 thành viên WTO và sáu thành viên không thuộc WTO vẫn có hiệu lực vào đầu tháng 12 năm 2020.

 Hơn nữa, chỉ có thể sử dụng vắc-xin nếu cũng có dụng cụ tiêm thích hợp. Các yêu cầu về đóng gói và ghi nhãn cụ thể cho từng quận thêm một thách thức đối với các tổ chức liên quan đến việc phân phối vắc-xin COVID-19 quốc tế. Tính minh bạch và rõ ràng đối với các yêu cầu quy định là rất quan trọng. Thông báo kịp thời của WTO (kể cả trên cơ sở khẩn cấp) về những thay đổi được đề xuất đối với các quy định kỹ thuật và thủ tục đánh giá sự phù hợp là rất quan trọng để giữ cho các bên liên quan cập nhật thông tin mới nhất về các biện pháp tạo thuận lợi thương mại và tạo cơ hội cho ý kiến ​​(về chủ đề này, xem thông tin của WTO lưu ý về tiêu chuẩn, quy định và COVID-19). Ngoài ra, hệ thống cảnh báo ePing cung cấp thông báo qua email về những thay đổi được thông báo đối với các rào cản kỹ thuật đối với các biện pháp thương mại và những cảnh báo này có thể được điều chỉnh cho phù hợp với các thông báo liên quan đến COVID-19.

Các vấn đề chính sách cần cân nhắc trong quá trình phân phối vắc xin COVID-19

•Các Chính phủ có thể thực hiện những biện pháp nào để hỗ trợ ngành hàng không mở rộng năng lực vận chuyển hàng không để phân phối vắc xin? Các chính phủ có thể sử dụng các giao thức y tế của ICAO như thế nào để tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động vận chuyển hàng không?

• Chính phủ có thể thực hiện những biện pháp nào để đảm bảo rằng các hạn chế và cấm xuất khẩu không ảnh hưởng đến việc tiếp cận các nguyên liệu và thành phần cần thiết để sản xuất vắc xin COVID-19 và không làm phức tạp thêm nhiệm vụ phân phối vắc xin COVID-19?

 • Một quốc gia quá cảnh có thể làm gì để đẩy nhanh việc vận chuyển vắc xin COVID-19 qua lãnh thổ của mình? Làm thế nào để quá trình vận chuyển có thể được đảm bảo nếu vắc xin không được chấp thuận, hoặc bị kiểm soát về quyền sở hữu trí tuệ hoặc xuất khẩu?

• Làm thế nào các chính phủ có thể đảm bảo rằng các nguyên tắc liên quan trong Hiệp định Tạo thuận lợi Thương mại của WTO về quá cảnh được tôn trọng? (Các quy tắc này bao gồm việc miễn trừ hàng hóa quá cảnh khỏi các quy định kỹ thuật và quy trình đánh giá sự phù hợp của thành viên quá cảnh và cho phép xử lý trước các tài liệu quá cảnh trước khi đến.) ).

 • Các chính phủ có thể thực hiện các biện pháp nào để tạo điều kiện cho việc phân phối chuỗi lạnh nhạy cảm với thời gian, đặc biệt là hàng hóa bằng đường hàng không và các nhà cung cấp dịch vụ hậu cần khác (ví dụ: xử lý trước khi đến, quá cảnh và các điều khoản khác của Hiệp định Tạo thuận lợi Thương mại của WTO)?

• Các cơ quan biên giới có thể thực hiện những biện pháp nào để tạo điều kiện thuận lợi cho việc nhập cảnh của các đội vận chuyển liên quan đến việc phân phối vắc xin?

• Chính phủ có thể làm gì để ngăn chặn việc chuyển hướng bất hợp pháp vắc xin sang các thị trường khác?

• Các biện pháp do cơ quan Hải quan và các cơ quan quản lý biên giới khác thực hiện để xúc tiến các thủ tục thông quan biên giới khi đại dịch bùng phát đã tạo cơ sở vững chắc cho sự hợp tác hơn nữa của các cơ quan biên giới và các hành động nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc nhập khẩu vắc xin COVID-19.

Tham khảo: Bộ tài liệu của WTO về “Các hạn chế và cấm xuất khẩu”,  Hiệp định chung về thuế quan và thương mại (GATT 1994), Hiệp định chung về thương mại dịch vụ (GATS), Hiệp định về các vấn đề liên quan đến thương mại của quyền sở hữu trí tuệ (Hiệp định TRIPS), Hiệp định tạo thuận lợi thương mại (TFA), Cơ sở dữ liệu Nguồn lực Thuận lợi hóa Thương mại, Cơ sở dữ liệu Hiệp định Thuận lợi hóa Thương mại (TFAD) WHO, WIPO, WTO.

Tháng 12/2020, Ban Thư ký WTO đã công bố một báo cáo mới về các vấn đề liên quan đến thương mại đối với việc sản xuất, chế tạo và triển khai vắc xin COVID-19, với tựa đề “Phát triển và cung cấp vắc xin COVID-19 trên khắp thế giới” thảo luận về các chính sách thương mại có thể đóng vai trò nào trong việc đảm bảo việc triển khai nhanh chóng vắc xin chống lại COVID-19.

Báo cáo mới bao gồm ba phần. Phần A cung cấp thông tin cơ bản về quá trình tìm kiếm khẩn cấp vắc xin chống lại COVID-19. Phần này chỉ ra tiêm chủng là một thành phần quan trọng của chăm sóc sức khỏe ban đầu và nêu bật các mục tiêu quốc gia và toàn cầu đầy tham vọng đã được đặt ra cho vắc xin COVID-19. Theo Tổ chức Y tế Thế giới và, Liên minh vắc xin (Gavi), hai tỷ liều vắc xin COVID-19 sẽ được phân phối vào cuối năm 2021, với mức phân bổ cho mỗi quốc gia bằng 20% ​​dân số để đáp ứng các mục tiêu về miễn dịch.

2.Cập nhật tiến trình thực hiện các sáng kiến chung của WTO về thương mại điện tử, tạo thuận lợi đầu tư, dịch vụ trong nước và doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa

Các điều phối viên của Tổ chức thương mại thế giới (WTO) về các sáng kiến ​​chung về thương mại điện tử, tạo thuận lợi đầu tư, dịch vụ trong nước và các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSMEs) vào ngày 18 tháng 12 năm 2020 đã báo cáo với Ban thư ký WTO vềnhững kết quả đạt được và đề xuất hướng thực hiện sắp tới, trước khi diễn ra Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 12 của WTO (MC12) dự kiến ​​vào năm tới.

Trong cuộc họp vào tháng 12/2020, các điều phối viên lưu ý rằng họ đã gửi các báo cáo tóm tắt tới các thành viên WTO nêu rõ bốn sáng kiến ​​đã phát triển như thế nào kể từ khi được đưa ra cách đây ba năm, thực trạng và các bước phát triển tiếp theo.

“Những gì những tuyên bố này cho thấy rõ ràng là sự tiến bộ đáng kể [của các sáng kiến] trong một thời gian ngắn, rằng chúng đang trên đà mang lại kết quả hoặc tiến độ cụ thể tại MC12 và chúng đang góp phần xây dựng một WTO - tổ chức sẽ rất quan trọng để khôi phục thương mại toàn cầu và tăng trưởng kinh tế sau cuộc khủng hoảng COVID-19”.

“Những sáng kiến ​​này đã trở thành một phần quan trọng trong chương trình nghị sự của WTO, với số lượng thành viên ngày càng mở rộng, cả từ các nước phát triển và đang phát triển, chiếm một phần đáng kể số thành viên của WTO, và dựa trên các nguyên tắc cởi mở, minh bạch và tính toàn diện”- Báo cáo của các điều phối viên cho biết.

Các sáng kiến ​​chung mới đã được đưa ra tại Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 11 của WTO ở Buenos Aires vào tháng 12 năm 2017 với mục đích bắt đầu các cuộc đàm phán hoặc thảo luận về các vấn đề ngày càng phù hợp với hệ thống thương mại thế giới.

Điều phối viên sáng kiến ​​chung là Đại sứ José Luis Cancela Gómez (Uruguay) cho Nhóm làm việc không chính thức về MSMEs; Đại sứ George Mina (Australia), Yamazaki Kazuyuki (Nhật Bản) và Tan Hung Seng (Singapore) cho Sáng kiến ​​Tuyên bố chung về Thương mại Điện tử; Phó Đại diện Thường trực Jaime Coghi Arias (Costa Rica) cho Sáng kiến ​​Tuyên bố Chung về Quy chế Nội địa của Dịch vụ; và Mathias Francke (Chile) do Đại sứ chỉ định cho các cuộc Thảo luận có cấu trúc về Tạo thuận lợi đầu tư cho Phát triển.

Các điều phối viên lưu ý rằng văn bản đàm phán hợp nhất về thương mại điện tử sẽ cung cấp nền tảng cho các cuộc đàm phán tăng cường vào năm 2021. Họ nhấn mạnh rằng các cuộc đàm phán về dịch vụ trong nước đang ở "giai đoạn chín muồi" và có thể sẽ được thống nhất tại Hội nghị MC12.

Các điều phối viên cũng cho biết rằng các điều khoản nội dung của một hiệp định tạo thuận lợi đầu tư đang được đàm phán bởi các thành viên tham gia sáng kiến ​​này. Ngoài ra, họ cũng ghi nhận thông báo gần đây của Nhóm Công tác Không chính thức về MSME về một gói các tuyên bố và khuyến nghị để giúp các doanh nghiệp nhỏ giao dịch thương mại quốc tế.

Các điều phối viên nêu rõ: “Các sáng kiến ​​về thương mại điện tử, tạo thuận lợi đầu tư, quy định trong nước về dịch vụ và MSMEs chứng minh rõ ràng rằng WTO có thể ứng phó với những thách thức kinh tế và công nghệ mới một cách linh hoạt, thực tế và kịp thời. Những sáng kiến ​​này và cách tiếp cận đổi mới trong hợp tác và đàm phán có thể cung cấp một minh họa có giá trị về quá trình cải cách WTO hiện nay và trong tương lai”.